...

The Poignant Moment. 2022
Exhibition text by Willo Gonnissen:

The curtain is still closed, blue. Soon it may open, or so it seems anyway. What happens behind the curtain we don't know. Not yet. We do expect something. We are ready for it. 

The blue curtain is crossed at the bottom by a red carpet which connects "behind" and "in front" of the curtain. We hear music. A piece from the soundtrack of Blue Velvet, a film by David Lynch in which a quiet idyllic place becomes the setting for horror and suspense. Somewhere in the music this turnaround is also noticeable: “The Poignant Moment”

When I recently visited Jorden at his studio, he tried to describe that concept to me as that one brief moment that precedes something which you know will happen soon, shortly. It's about that moment when, in your imagination, you already construct a possible future reality and experience it to a certain extent. 

He also told me the story of a (neurological) medical checkup he recently underwent as a result of a long period of permanent headaches. First up was a session that wanted to measure brain activity. A kind of bathing-cap with electrodes was put on his head for this purpose. As an avid movie buff, Jorden felt like the main character in the movie "A Clockwork Orange." To get rid of an addiction to violence and sex, that main character is treated in a similar way with a Pavlovian method whereby he is forced to watch extremely violent and sexually explicit film images. Jorden could picture the movie during the session. Stress and doomsday thinking caused a slow form of hypervenilation which caused him to lose consciousness for a short period of time. Curiously, most brain activity was measured in the less conscious periods. As if that's when fantasy takes over and provides measurable electrical voltage in the brain. As if fantasy interferes with reality and literally leaves traces in reality. Fantasy and reality flow demonstrably, visibly on a graph, into each other. 

In order to have an image of his brain made, an MRI scan also had to be made. To do this, Jorden had to lie down in the middle of a magnetic tunnel. During such an examination, there are often loud, throbbing noises. Therefore, he was given headphones with music and film images were projected: Heavenly music and images of white beaches with swaying palm trees. Incredible! Cliché images of an exotic paradise to counteract the stress he might feel from having to lie in a claustrophobic tunnel. Precisely that exotic cliché paradise had been the subject of numerous paintings by Jorden for quite some time. That tunnel experience was basically "coming home" in his paintings. 

The palm tree as a cliché image for the dreamed paradise has occupied Jorden for quite some time. It refers to the romantic longing for the pristine purity and pureness of a world that may have once existed, but is unfortunately unattainable. The palm tree as a symbol of an exotic garden of Eden. It was also the luxurious dreamscape of the nineteenth century bourgeoisie under the spell of an oriental fashion, fueled by colonialism and the discovery of new worlds. At the same time, the chic of yesterday is also the kitsch of today. 

In the Exhibition space, the palm tree appears on a wall in the shape of a cheap wallpaper in flashy colors. It is a set, over the top, cheap, fake and unreal as in a movie or photo studio. It is an illusion that wants to put you in the right mood and play on your imagination. The same fantasy that in the measurement of brain activity produced a visible result in the form of a graphic that in turn became the motif of a Neon, obtrusively real, applied over the palm tree decor. The result is a mix, a combination of reality and fantasy. It is a decor in a cube, on the outside rough, banal and real (chipboard and a wooden construction), on the inside fluorescent, light, kitsch, an illusion of paradise with neon. Plucked from a display case on the "Chaussée d’Amour" a bit further down the road. 

At the same time, there are paintings with a palm tree motif. Usually in backlight on a bright almost fluorescent background. Although the starting point is often a photograph, the foliage becomes a freer motif in the painting process, almost a scripture. Yet the image remains plausibly realistic. On top of the background and the palm tree comes a third layer, an abstract scripture. Here the starting point is a very simple "scribble," made on a computer. The spontaneous scribble is then transferred to the painting in a "hyper-realistic" way, not spontaneous at all, but extremely planned and precise, over the existing image, as a disruption of the reality of the fantasy. But even that spontaneous scribble is not at all as accidental as it seems. You sense the sought-after composition and the echo of one image into another. The painting of that scrawl is likewise an observable process in which the brushstrokes of the painting-in remain somewhat visible and in which any illusion of directness is immediately quashed. Nothing is what it seems. Spontaneous is reasoned and then yet uncontrolled again. 

Around the corner there is a painting where there is an additional intermediate layer: that of art history and that of the history of the painting itself. Once upon a time, there may have been a painting of palm trees and evening light. However, the picture is painted almost entirely black. From the slight relief in the black paint one can see that the plane had a history. On the black, two legs appear, cut away from an erotic-voyeuristic painting by Balthus. On top of that another seemingly accidental scrawl that is a rhythmic response to the pose of the legs and dominates the entire painting. Everything is fake. The palm tree, the sky, the window, the legs, the horizon, the scribble. The paint is real! Also the color and the canvas on the invisible stretcher. One feels the echo of Magritte, after all, nothing is what it seems. "Ceci n'est pas un palmier". Also Marcel Broodthaers is lurking around the corner. Decor becomes art and art becomes decor. "L'entrée de l’exposition" with palm trees. 

In the end, everything comes together in a final work. A kind of assemblage, composition, installation where small paintings of palm trees, neatly hung on the wall, are surrounded by packed works of art, raw materials, painted boards and unfinished situations. There is no logical hierarchy, but everything is composed with extreme precision, right down to the last millimeter. 

Anything is possible a subject, a background or a setting. It's just the way you as a viewer give something attention. Maybe everything is there "for the time being", waiting for a different destination. Later the artist will come along to put things in their right place. Soon. You can feel that... That' s “The Poignant Moment”.

Photocredits:

Stefanie De Bakker

Booklet (little zine about the expo):

Wannes Missotten

NL
tentoonstellingtekst:
Willo Gonnissen

Het gordijn is nog dicht, blauw. Straks kan het opengaan, zo lijkt het toch. Wat er achter het gordijn gebeurt weten we niet. Nog niet. We verwachten wel iets. We zijn er klaar voor. 

Het blauwe gordijn wordt onderaan gekruist door een rode loper die "achter" en "voor" het gordijn met elkaar verbindt. We horen muziek. Een stuk uit de soundtrack van Blue Velvet, een film van David Lynch waarbij een rustige idyllische plaats het decor wordt van gruwel en suspense. 

Ergens in de muziek is die omslag ook hoorbaar. 

The "poignant moment". Letterlijk vertaald het "aangrijpend moment". 

Toen ik onlangs bij Jorden op atelierbezoek was probeerde hij me dat begrip te omschrijven als dat éne korte moment dat vooraf gaat aan iets waarvan je weet dat het binnenkort, dadelijk, gaat gebeuren. Het gaat over dát ogenblik waarop je in je verbeelding al een mogelijke toekomstige werkelijkheid construeert en zelfs ook al enigszins beleeft. 

Hij vertelde me ook het verhaal van een (neurologisch) medisch onderzoek dat hij onlangs onderging naar aanleiding van een lange periode permanente hoofdpijn. Als eerst was er een sessie die hersenactiviteit wilde meten. Een soort badmuts met elektroden werd daarvoor op zijn hoofd gezet. Als fervente filmliefhebber voelde Jorden zich het hoofdpersonage uit de film “A Clockwork Orange”. Om van een geweld- en seksverslaving af te raken wordt dat hoofdpersonage op een gelijkaardige manier behandeld met een Pavloviaanse methode waarbij hij gedwongen wordt te kijken naar uiterst gewelddadige en seksueel expliciete filmbeelden. Jorden kon zich de film tijdens de sessie voor de geest halen. Stress en doemdenken veroorzaakte een trage vorm van hypervenielatie waardoor hij een korte periode het bewustzijn verloor. Eigenaardig genoeg werd het meeste hersenactiviteit gemeten in de minder bewuste periodes. Alsof dan de fantasie het overneemt en voor meetbare elektrische spanning in de hersens zorgt. Alsof de fantasie in de realiteit ingrijpt en letterlijk sporen achterlaat in de werkelijkheid. Fantasie en werkelijkheid vloeien aantoonbaar, zichtbaar op een grafiek, in elkaar over. 

Om een beeld van zijn hersens te laten maken moest er verder ook een MRI-scan gemaakt worden. Daarvoor moest Jorden in het midden van een magnetische tunnel gaan liggen. Tijdens zulk onderzoek klinken er vaak harde, kloppende geluiden. Daarom kreeg hij een koptelefoon op met muziek en werden er filmbeelden geprojecteerd: Hemelse muziek en beelden van witte stranden met wuivende palmbomen. Clichébeelden van een exotisch paradijs om de stress te counteren die hij zou kunnen voelen door in een claustrofobische tunnel te moeten liggen. Juist dàt exotische cliché-paradijs was al een hele tijd het onderwerp van tal van schilderijen van Jorden. Die tunnel-ervaring was dus eigenlijk “thuiskomen” in zijn schilderijen. 

De palmboom als cliché-beeld voor het gedroomde paradijs houdt Jorden al geruime tijd bezig. Het refereert naar het romantische verlangen naar de ongerepte zuiverheid en puurheid van een wereld die misschien ooit bestond, maar helaas onbereikbaar is. De palmboom als symbool van een exotische tuin van Eden. Het was ook het luxueuze droombeeld van de negentiende eeuwse bourgeoisie in de ban van een oriëntaalse mode, gevoed door kolonialisme en de ontdekking van nieuwe werelden. Tegelijk is de chique van weleer ook de kitsch van vandaag. 

In de tentoonstellingsruimte verschijnt de palmboom op een wand in de vorm van een goedkoop behangpapier in flashy kleuren. Het is een decor, over the top, goedkoop, nep en onecht als in een film- of fotostudio. Het is een illusie die je in de juiste stemming wil brengen en je fantasie wil bespelen. Diezelfde fantasie die in de meting van de hersenactiviteit een zichtbaar resultaat opleverde in de vorm van een grafiek die op zijn beurt het motief geworden is van een neon, opdringerig werkelijk, die over het palmboom-decor heen aangebracht werd. Het resultaat is dus een mix, een combinatie van werkelijkheid en fantasie. Het is een decor in een kubus, aan de buitenkant ruw, banaal en werkelijk (spaanderplaat en een houten constructie), aan de binnenkant fluo, licht, kitsch, een illusie van paradijs mét neon. Zo weggeplukt uit een vitrine aan de Chaussée d’Amour hier even verderop. 

Tegelijk zijn er ook schilderijen met een palmboom-motief. Meestal in tegenlicht op een felle bijna fluorescerende achtergrond. Alhoewel het uitgangspunt vaak een foto is wordt het gebladerte in het schilderproces een vrijer motief, bijna een schriftuur. Toch blijft het beeld aannemelijk realistisch. Bovenop de achtergrond en de palmboom komt nog een derde laag, een abstracte schriftuur. Hier is het uitgangspunt een heel eenvoudige ‘krabbel’, gemaakt op een computer. De spontane krabbel wordt dan op een “hyperrealistische” manier, helemaal niet spontaan dus, maar uiterst planmatig en precies, overgezet op het schilderij, over het bestaande beeld heen, als een verstoring van de realiteit van de fantasie. Maar zelfs die spontane krabbel is helemaal niet zo toevallig als het lijkt. Je voelt de gewilde compositie en de echo van het ene beeld in het andere. Het schilderen van die krabbel is eveneens een waarneembaar proces waarbij de penseelstreken van het inschilderen een beetje zichtbaar blijven en waarbij elke illusie van directheid meteen de kop ingedrukt wordt. Niets is wat het lijkt. Spontaan wordt beredeneerd en daarna toch weer ongecontroleerd. 

Om de hoek is er een schilderij waarbij er nog een extra tussenlaag is: die van de kunstgeschiedenis en die van de geschiedenis van het schilderij zelf. Ooit was er wellicht een schilderij van palmbomen en avondlicht. Het beeld is echter bijna helemaal zwart geschilderd. Aan het lichte reliëf in de zwarte verf zie men dat het vlak een geschiedenis had. Op het zwart verschijnen er twee benen, weggeknipt uit een erotisch-voyeuristisch schilderij van Balthus. Daaroverheen weer een schijnbaar toevallige krabbel die een ritmisch antwoord is op de houding van de benen en die het hele schilderij domineert. Alles is nep. De palmboom, de lucht, het venster, de benen, de horizon, de krabbel. De verf is echt, ook de kleur en het doek op het onzichtbare spieraam. Men voelt de echo van Magritte, niets is immers wat het lijkt. Ceci n'est pas un palmier. En ook Marcel Broodthaers loert om de hoek. Decor wordt kunst en kunst wordt decor. L’entrée de l’exposition, mét palmbomen. 

Alles komt uiteindelijk samen in een laatste werk. Een soort assemblage, compositie, installatie waar schilderijtjes met palmbomen, netjes opgehangen tegen de muur, omringd worden door ingepakte kunstwerken, ruwe materialen, beschilderde plankjes en onaffe situaties. Een logische hiërarchie ontbreekt, maar alles is uiterst precies, op de millimeter juist gecomponeerd. 

Alles is mogelijk een onderwerp, een achtergrond of een decor. Het is maar hoe je als kijker iets aandacht geeft. Misschien staat alles er “voorlopig”, wachtend op een andere bestemming. Straks komt de kunstenaar nog langs om een en ander op zijn juiste plaats te zetten. Straks. Dat voel je… Dat is het “poignant moment” 

Photocredits:

Stefanie De Bakker

Zine: Wannes Missotten